شهر کرد

---

آن روز که همه به دنبال چشم زیبا هستند، تو به دنبال نگاه زیبا باش

شَهرکُرد یکی از شهرهای مرکزی ایران و مرکز استان چهارمحال و بختیاری است و مرکز شهرستان شهرکرد می‌باشد. شهرکرد در ۹۷ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار دارد. نام پیشین آن «دِهْکُرد» بوده‌است که پس از تبدیل به شهر(در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی)، به شهرکرد تغییر نام داده شده‌است. براساس آمار سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت ناحیه مرکزی و قدیم شهرکرد برابر با ۱۳۱٬۶۱۲ نفر و جمهیت شهر شهرکرد شامل چهار ناحیه شهرک منظریه، چالشتر، اشکفتک و مهدیه برابر با ۱۴۸٬۴۶۴ نفر بوده‌است. زبان مردم شهرکرد فارسیاست که با لهجه شهرکردی تکلم می‌شود.
بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، پیدا شدن سکه های مربوط به دوران اشکانی و ساسانی، و به خصوص توجّه به استقرار تپه‌های باستانی مربوط به هزاره‌های پیش از میلاد مسیح (ع) ، قدمتی در حد هزاره‌های مذکور برای استقرار بشر و آغاز تمدن در محدوده دشت شهرکرد می توان منظور نمود . هیئت های باستان‌شناسی درتپه باستانی گورگای (یا گورکای) در 4 کیلومتری شهرکرد و در شمال شرقی کیان نشانه هایی مبنی بر قدمت حداقل هفت هزار ساله را یافته اند. اما با این همه به نظر می رسد این سکونت به شکل تنها یک روستا یا یک شهر متمرکز نبوده است. شهرکرد در قدیم بیشتر کاربرد نظامی داشته است و دژی بوده است مستحکم که شاپور دوم در نامه های خود آن را دژگرد خوانده است. برخی معتقدند دهکرد معرب شده همین دژگرد است. نام دهکرد (نام قدیم شهرکرد) از دوره زندیه به این سو در منابع دیده می‌شود.
در متون تاریخی از مکانی به نام چالشتر در ناحیه شهرکرد به عنوان مرکز حکومتی نام برده شده است که خرابه‌های دیوار قلعه آن امروز هم به جای مانده است. چالشتر که اکنون ناحیه ای از شهرکرد به حساب می آید در سالیان دور و از دوران صفویه تا اواسط دوران حکومت قاجاریه و قدرت گیری خوانین بختیاری مرکز حکمرانی چهار محال بوده است.
مولف مرآت البلدان در کتاب خود(مرآت البلدان ج ۴ صص ۵۱ - ۵۲) در شرح این ناحیه چنین می گوید:

از قرای ناحیه «رار» یکی قریه «چالشتر» است که قلعه‌ای آجری است و ۲۲ برج دارد و هر دهنه برج را هشتاد ذرع با برج دیگر فاصله‌است. از بناهای مرحوم حاجی محمد رضاخان می‌باشد و در آنجا بناهای عالی و عمارتهای بسیار خوب است که بیش از ۳۰ هزار تومان خرج عمارات شده. دویست خانوارجمعیت و یک رشته قنات دارد که هشت سنگ میرابی آب ازآن جاری است و هر سال صد خروار زمین بذرافشان را مشروب مینماید. حمام و مسجد و تیمچه و بازارچه و دکاکین و آسیا دارد و ۳۹۰ تومان مالیات دیوانی آنجاست و شش نفر سرباز هم می‌دهد.
بر اساس اسناد و مدارک فرهنگی موجود مسجد امام صادق معروف به مسجد اتابکان فارس، در دوره حکمرانی اتابکان ساخته شده‌است که به واسطه قرار گرفتن آن در محوریت بافت قدیم محله، همراه بقعه امامزادگان دو معصوم حلیمه و حکیمه خاتون(س)، محل قدیم آتشکده شهرکرد، آسیاب، کارخانه روغن کشی و بازارچه سنتی برجسته تر شدن این محل آن هنگام به بعد دانسته شده‌است.
اتابکان لر از شهرکرد به دلیل موقعیت راهبردی آن به عتوان پاسگاه استفاده می‌کرده‌اند.

شهرکرد در قدیم دهکرد نامیده می‌شد و در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی از دهکرد به شهرکرد تغییر نام یافت. واژه «دهکرد» از دو بخش «ده» + «کرد» تشکیل شده‌است.
در کتابی به‌نام «ایران باستان» از ژوزف ویسهوفر محقق و شرق‌شناس آلمانی آمده‌است که شاپور دوم در نامه‌نگاری‌های خود نام شهریار دژگـُرد را که دژی مستحکم در منطقه کوهستانی زاگرس بوده، آورده‌است ودژ در پارسی به معنای قلعه وگُرد به معنای پهلوان است که با احتساب تسلط زبان عربی در دوران حکومت اعراب به‌راحتی می‌توان دریافت که «دژگُرد» با عوض شدن حروف «ژ» و «گ» که در الفبای عربی وجود نداشته، به «دهکُرد» تغییر کرده‌است. در منطقهٔ اصفهان، چهارمحال و بختیاری، لرستان و خوزستان وجود مکان‌های نظامی، کاملاً قابل تشخیص است. همانند «چَمگُرد» (چَمگُردان امروزی)، «دژگُرد» (شهرکرد امروزی)، «چِلگُرد» (چِلگِردامروزی) «بروگُرد»(بروجرد امروزی،«دژپل» قدیم (دزفول امروزی) و«دهدژ» قدیم و(دهدزامروزی).
بعضی معتقدند واژه «کرد» در حقیقت به معنی گله داری است چون شغل ساکنان اولیه این منطقه(دوران اتابکان فارس) به علت داشتن مراتع خوب و سرسبز، غالباً گله داری بوده‌است.
برخی دیگر بر این باورند که این منطقه بدین خاطر دهکرد نام گرفته‌است که گویا در گذشته دسته‌ای از کردها در این‌جا ساکن بوده‌اند از این رو این منطقه را دهکرد نامیده‌اند.
البته به‌گفته برخی از اهالی این شهر، با توجه به اینکه در شهرکرد چه در قدیم و چه در حال کردین(نوعی بالاپوش نمدی که چوپانان دهکرد به تن می‌کنند) تولید می‌شود، ابتدا به این مکان دهکردین و بعدها به خاطر راحتی کار، به آن دهکرد گفته شد.
شهرکرد بین ۵۰ درجه و ۴۹ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۵۰ درجه و ۵۳ دقیقه و ۴۴ ثانیه طول و ۳۲ درجه و ۱۸ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۲۳ درجه و ۲۱ دقیقه و ۵۰ ثانیه عرض جغرافیایی و در ۹۷ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار گرفته‌است. به لحاظ توپوگرافی در بخش شمالی رشته کوه زاگرس قرار گرفته‌است. این شهر با ارتفاع ۲۰۷۰ متر از سطح دریا، مرتفع‌ترین مرکز استان ایران است و به همین خاطر به «بام ایران» معروف است.

شهرکرد دارای اقلیم نیمه مرطوب معتدل با تابستان‌های معتدل و زمستان‌های بسیار سرد است. میانگین سالانه دمای هوادر شهرکرد ۱۱/۵ درجه سانتیگراد می‌باشد. در طول ۳۰ سال گذشته حداقل مطلق دما و حداکثر مطلق دمای ثبت شده در شهرکرد به ترتیب ۳۲ درجه سانتیگراد زیر صفر و ۴۲ درجه سانتیگراد بوده‌است. سردترین و گرمترین ماه‌های شهرکرد به ترتیب دی و مرداد می‌باشد. اگرچه در زمستان میزان رطوبت متوسط تا بالا است، میزان بارش در فصولی که کشت صورت می‌گیرد به جز ماه‌های اردیبهشت و فروردین تقریبا به صفر نزدیک است. سردترین ماه و گرمترین آن به ترتیب دی و مرداد می‌باشد.

زبان مردم شهرکرد فارسی است که با لهجه شهرکردی تکلم می‌شود. باید دانست اگرچه شهرکرد در ردیف شهرهای بزرگ قرار نمی‌گیرد اما به دلیل مرکز استان بودن، مردم مهاجر زیادی را از سایر شهرها و مناطق استان و استانهای همجوار به خود جلب کرده‌است . در شهر می‌توان بسیاری از کسانی را یافت که که هرکدام با گویش‌ها و لهجه‌های خود صحبت می‌کنند و این خصوصیت شهرهای مهاجرپذیر است . در هر حال مردم شهرکرد بر خلاف تصور عام کردی تکلم نمی کنند و مانند دیگر ساکنین منطقه چهار محال(از استان چهار محال و بختیاری)مانند شهرهای فرخ شهر و بروجن به فارسی تکلم می‌کنند. مردمان منطقه بختیاری به گویش بختیاری تکلم می‌کنند و هرچه به سمت خوزستان می‌رویم جمعیت بختیاری‌ها بیشتر می‌شود.
مردم بومی شهرکرد دارای لهجه ای خاصی هستند که با وجود مفهوم بودن واژگان آن برای افراد غیر بومی ، کلمات آن دارای آهنگ ادای خاصی است که لهجه شهرکردی را از گویش معیار فارسی متمایز می سازد. در میان ساکنین محلی شهرکرد، لهجه مردمان بومی شهرکرد به لهجه دهکردی یا دیکردی معروف است که تا حدودی مشابه برخی زیر لهجه های اصفهانی اما بسیار غلیظ تر از آن است. لهجه دهکردی سرشار از واژه های بسیار قدمت داری است به طوری که پسوند 'اولی' (OLE) در حال حاضر فقط در لهجه دهکردی رایج است، به طور مثال در این لهجه به خاکی، "خاکولی" می گویند.

اقتصاد سنتی شهرکرد مبتنی بر قالی بافی ، نمد مالی، گیوه دوزی، قفل سازی و کوره های آجر پزی است که امروزه با توجه به صنعتی تر شدن جامعه از اهمیت آن کاسته شده است. صنایع بزرگ و کارخانه های مهمی در نزدیکی شهرکرد واقع شده اند که عده زیادی از ساکنان شهرکرد و حومه در آن ها مشغول به کار هستند

امامزداده دوخاتون شهرکرد در مرکز شهر واقع است و در قدیم هسته اصلی شهر بوده‌است. امامزاده سبز پوش شهرکرد در غرب شهرکرد واقع است.

مصلی بزرگ امام خمینی شهرکرد در زمینی به وسعت۲۲۰۰۰ متر مربع ساخته شده که مساحت زیر بنای مجتمع و مصلا ۳۳۷۴۳ متر مربع است. این مجموعه دارای ۵ کاربری فرهنگی بنام‌های مصلای نماز جمعه –مجموعه فرهنگی مهدیه- کتابخانه – سالن اجتماعات و پژوهشکده قرآنی می‌باشد. قسمت‌های مختلف این مجموعه غبارتند از:

مجموعه مصلی و دفتر امام جمعه: این مجموعه با مساحتی بالغ بر۱۰۰۰۰متر مربع به عنوان هسته مرکزی مجتمع شناخته می‌شود. ویژگی‌های این مجموعه عبارتند از:
شبستان مصلی در دوطبقه و با مساحت۸۰۰۰متر مربع ساخته شده‌است.
ارتفع گنبد اصلی از کف ۱۸ متر و قطر آن ۳۲٫۲۵متر می‌باشد و مساحت زیر گنبد هزار مترمربع و بدون ستون است که در نوع خو بی نظیر است.
ارتفع گلدسته‌ها از پشت بام ۳۸ متر واز زمین ۴۸ متر می‌باشد.
تاسیسات گرمایش و سرمایش سیستم هواساز و تهویه مطبوع طراحی شده‌است.
مصلا دارای سه ورودی اصلی شرقی، غربی و شمالی است.
مصلا دارای دو حیاط یکی در قسمت شمالی با مساحت ۱۸۰۰متر مربع و دیگری در قسمت شرقی با مساحت ۵۰۰ متر مربع است.
مجتمع فرهنگی مهدیه
پژوهشکده قرآنی
مجموعه سالن اجتماعات
کتابخانه مصلا
مجتمع اداری مصلا
مجتمع تجاری مصلا: این مجموعه با مساحتی بالغ بر۸۰۰۰ متر مربع در دو طبقه شامل نود باب مغازه تجاری با مساحت هریک بیش از ۲۵ متر مربع می‌باشد.
پارکینگ مجتمع: این پارکینگ دارای گنجایش ۱۶۰ اتومبیل است.

دانشگاه شهرکرد با ۵۷۱۳ دانشجو در غرب شهرکرد قرار گرفته است. پژوهشکده فناوری جنین دام وابسته به دانشگاه شهرکرد که در سال ۱۳۸۲ رسما فعالیت خود را آغاز کرد از جایگاه ویژه‌ای در سطح کشور برخورداراست. تولد اولین مورد بره سالم از طریق لقاح خارج رحمی در داخل کشور در این مرکز صورت گرفت.

براساس نتایج رتبه بندی فعالیتهای پژوهشی دانشگاهها در سال ۱۳۸۷ در بین دانشگاه‌های علوم پزشکی تیپ ۳، دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد با ۲۶۴۵ امتیاز رتبه اول را کسب کرد.
دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد نیز با بیش از ۸۵۰۰ دانشجو با درجه جامع در منطقه رحمتیه شهرکرد مشغول به کار است.

وجود ۲۴۰ گردشگاه، آثار تاریخی، قلعه‌ها، اماکن سیاحتی و زیارتی و آب و هوای مطبوع در فصل تابستان شمار زیادی گردشگر را رهسپار استان چهارمحال و بختیاری به خصوص شهرکرد، مرکز این استان می‌کند. وجود فضای سبز و سایه سار درختان مفرح با امکانات رفاهی و بهداشتی در روزهای گرم تابستان گردشگران زیادی را میهمان بوستانهای شهرکرد ازجمله پارک ملت، پارک بانوان، پارک لاله(پارک ورودی شهر)، پارک شب(عمونادر)و پارک تهلیجان می‌کند.
از جمله مکان های تاریخی شهرکرد میتوان به قلعه چالشتر، اتاق آئینه شهرکرد و موزه ی باستان شناسی شهرکرد اشاره کرد. همچنین در نزدیکی شهرکرد، جاذبه های طبیعی فراروانی وجود دارد که معروف ترین آن ها عبارتند از: گرداب بنپل زمانخان، چشمه کوهرنگ، تونل و آبشار کوهرنگ،، دشت لاله‌های واژگون، تالاب بین المللی چغاخور و تالاب گندمان
سازمان اتوبوسرانی شهرکرد و حومه برای خدمات رسانی به مردم ۱۵۰ دستگاه اتوبوس در اختیار دارد که در تمام مسیرهای شهری تردد دارند.

علاوه بر حضور دو سیستم تاکسی بی‌سیم هماهنگ با سامانه یکپارچه کشوری (۱۸۳۳) و دیگری (۱۸۰۰)، نزدیک به ۱۵۰۰ تاکسی گردشی، خط ویژه (مانند تاکسی فرودگاه و تاکسی پایانه مسافربری)، تاکسی بانوان، دفتر تاکسی تلفنی و مسافربرهای شخصی در شهر فعالیت دارند.
فرودگاه بین المللی شهرکرد در جنوب شهر واقع شده‌است. از این فرودگاه پروازهایی در مسیرهای ورودی و خروجی و پروازهایی هفتگی در داخل کشور و به خارج از کشور از جمله کویت و سوریه صورت می‌گیرد. گستره پروازها به نحوی است که حتی پرواز شهرکرد-کویت این استان تمام صندلی های خالی را که از مقصد تهران-شهرکرد-کویت است را پر کرده.و به عنوان پرواز استراتژیک محسوب میشود.
به جهت رفاه مسافران پایانه‌های مسافربری شهرکرد در سه جهت شهر قرار دارند که در این میان پایانه آزادی نقش اساسی‌تری در جابجایی مسافر به سراسر کشور دارا است.

پایانه مسافربری آزادی شهرکرد در جنوب شهرکرد
پایانه مسافربری غرب شهرکرد(معروف به ترمینال سامان) در غرب شهرکرد.